Hiện nay, khoa học và công nghệ trở thành động lực chính của tăng trưởng kinh tế và nâng cao năng lực quốc gia, tỉnh Gia Lai đang khẳng định khát vọng xây dựng mô hình đô thị khoa học đầu tiên tại Việt Nam. Chung quanh vấn đề này, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Hà, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Gia Lai đã có những chia sẻ.

Phóng viên: Trong quá trình thực hiện chiến lược phát triển khoa học và công nghệ địa phương, ông nhận thấy tỉnh Bình Định cũ hoặc Gia Lai mới đang thể hiện vai trò như thế nào trong bản đồ khoa học quốc gia?

Tiến sĩ Nguyễn Hữu Hà: Với tầm nhìn và quyết tâm cao, lãnh đạo tỉnh Bình Định cũ đã xác định đầu tư và phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo vào vị trí quan trọng, mang tầm chiến lược trước khi có Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị.

Vì thế, khi Nghị quyết số 57 được ban hành, hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của tỉnh như tiếp thêm được động lực và sức mạnh để có thể tạo sự đột phá vươn lên mạnh mẽ, trở thành một trung tâm khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, nơi ứng dụng AI quan trọng của Việt Nam.

Trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của tỉnh, Trung tâm quốc tế Khoa học và Giáo dục liên ngành (ICISE) do Hội gặp gỡ Việt Nam sáng lập và điều hành đã thu hút đông đảo các nhà khoa học quốc tế trên nhiều lĩnh vực.

Từ năm 2013, Trung tâm ICISE đã đón khoảng 16.500 nhà khoa học nổi tiếng của hơn 60 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới về tham dự các hội thảo, hội nghị tại đây. Đặc biệt trong số đó có 18 giáo sư đạt giải Nobel và hàng trăm nhà khoa học hàng đầu trên thế giới.

Tỉnh Bình Định trước đây phấn đấu phát triển nhanh, bền vững và xanh dựa trên các trụ cột tăng trưởng công nghiệp, dịch vụ du lịch, cảng biển-logistics; nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và đặc biệt là chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo. Hiện nay, các dự án lớn của FPT về trung tâm AI và sản xuất chip đang biến Quy Nhơn thành "thủ phủ AI" mới của khu vực miền trung-Tây nguyên.

Trên cơ sở nền tảng đó, với tỉnh Gia Lai mới định hướng trở thành một trung tâm khoa học và công nghệ đa dạng, tổng hợp, kết hợp thế mạnh của cả hai địa phương. Tỉnh định vị mình như một trung tâm khoa học và công nghệ tổng hợp, tiên phong, kết hợp hài hòa giữa nghiên cứu cơ bản, công nghệ cao và ứng dụng nông nghiệp.

Đặc biệt, tỉnh sẽ trở thành "thủ phủ AI và công nghiệp bán dẫn" mới với các dự án lớn từ Tập đoàn FPT, tạo ra một hệ sinh thái nghiên cứu và phát triển trí tuệ nhân tạo năng động.

Phóng viên: Việc hình thành đô thị khoa học tại Quy Nhơn có thể được xem là dấu mốc đặc biệt. Ông đánh giá tầm vóc dự án này như thế nào trong tương quan chiến lược quốc gia về phát triển tri thức?

Tiến sĩ Nguyễn Hữu Hà: Việc hình thành Đô thị khoa học tại Quy Nhơn là một dấu mốc mang tầm chiến lược quốc gia. Đây không chỉ là một dự án hạ tầng, mà là mô hình đô thị khoa học đầu tiên của Việt Nam và Đông Nam Á, gắn kết nghiên cứu khoa học-giáo dục-đổi mới sáng tạo-du lịch tri thức.

Dự án này tạo không gian hội tụ của các nhà khoa học hàng đầu thế giới, nơi diễn ra nhiều hội nghị quốc tế uy tín, góp phần nâng tầm vị thế khoa học Việt Nam trên bản đồ toàn cầu. Đồng thời, khu đô thị khoa học đóng vai trò cầu nối giữa nghiên cứu hàn lâm, nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng thực tiễn, thúc đẩy hình thành nguồn nhân lực chất lượng cao và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

Qua đó với mục tiêu xây dựng Khu Đô thị Khoa học Quy Hòa là khu đô thị đa chức năng, giữ vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế xã hội miền trung-Tây Nguyên và cả nước, với mục tiêu hướng đến là phát triển Quy Nhơn thành một thành phố khoa học hàng đầu của Việt Nam, nơi giao lưu của các nhà khoa học hàng đầu thế giới.

Từ đó thu hút các nguồn lực trong nước và nước ngoài, tạo động lực thúc đẩy phát triển khoa học và giáo dục, góp phần thực hiện mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, dựa trên kinh tế tri thức vào năm 2045.

Tuy nhiên, hiện nay, tính pháp lý và không gian phát triển đi kèm với các cơ chế chính sách vẫn là rào cản lớn để có thể biến Khu đô thị khoa học Quy Hòa trở thành hiện thực. Trong thời gian đến, tỉnh sẽ có những giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn, mở rộng không gian và đề nghị Trung ương cho ý kiến về vấn đề này.

Phóng viên: Theo ông, những hành động cụ thể nào của tỉnh trong thời gian qua đã thể hiện rõ khát vọng xây dựng trung tâm khoa học dựa trên nền tri thức và đổi mới sáng tạo?

Tiến sĩ Nguyễn Hữu Hà: Theo tôi, tỉnh đã thể hiện rõ khát vọng xây dựng cơ đồ dựa trên nền tri thức và đổi mới sáng tạo thông qua nhiều hành động cụ thể, đáng chú ý nhất là đầu tư chiến lược vào Trung tâm ICISE và duy trì sự kiện khoa học quốc tế "Gặp gỡ Việt Nam".

Đây là hành động then chốt, Trung tâm ICISE đã biến Quy Nhơn thành điểm hẹn của các nhà khoa học hàng đầu thế giới, bao gồm nhiều người đạt giải Nobel, giúp tỉnh kết nối sâu rộng với cộng đồng khoa học toàn cầu và khẳng định vị thế trong nghiên cứu khoa học cơ bản.

Để hiện thực hóa vấn đề này, tỉnh đã giao cho Sở Khoa học và Công nghệ phối hợp với Trung tâm ICISE triển khai các đề tài nghiên cứu cơ bản trong các lĩnh vực ưu tiên (Vật lý Neutrino, Vật lý lượng tử, Vật lý thiên văn và Vật lý sinh học).

Đồng thời, Sở đang phối hợp với ICISE lập Đề án nâng tầm Viện nghiên cứu Khoa học và Giáo dục liên ngành (IFIRSE) thuộc Trung tâm ICISE trở thành Viện nghiên cứu tầm cỡ quốc gia và quốc tế. Bên cạnh đó, tỉnh cũng phối hợp chặt chẽ với trung tâm trong việc đón tiếp các nhà khoa học quốc tế và tổ chức thành công các hội nghị quốc tế trên nhiều lĩnh vực tại ICISE trong thời gian qua.

Phóng viên: Địa phương đã đạt được những dấu hiệu thành công nào cho thấy chúng ta không chỉ làm khoa học để theo kịp, mà còn để dẫn dắt và định hình một phần tương lai Việt Nam?

Tiến sĩ Nguyễn Hữu Hà: Với vai trò là lãnh đạo ngành khoa học và công nghệ địa phương, tôi có thể khẳng định rằng tỉnh Gia Lai mới đang từng bước khẳng định vị thế không chỉ trong việc ứng dụng khoa học để theo kịp xu thế, mà còn đóng vai trò dẫn dắt và định hình tương lai tri thức của đất nước.

Việc hình thành Khu đô thị khoa học tại Quy Hòa với hạt nhân là Trung tâm ICISE, Trung tâm khám phá Khoa học và Đổi mới sáng tạo là dấu ấn mang tầm quốc gia. Đây là mô hình đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam quy hoạch phát triển theo hướng gắn khoa học-giáo dục-đổi mới sáng tạo.

Chúng tôi đã thu hút được nhiều nhà khoa học quốc tế, tiến tới hình thành các trung tâm AI, trung tâm dữ liệu lớn, hợp tác sâu rộng với các tập đoàn như FPT, CMC, TMA… Điều đó minh chứng cho quyết tâm đưa tỉnh trở thành điểm đến trí tuệ của khu vực và quốc gia.

Bên cạnh đó, chúng tôi xác định ứng dụng khoa học và bảo tồn tri thức dân tộc là nền tảng phát triển. Các sản phẩm nông nghiệp bản địa như mai vàng Bình Định, cá ngừ đại dương Bình Định, chanh dây Gia Lai, bò Krongpa, tiêu Đức Cơ, yến sào… đã được khoa học hóa, bảo hộ sở hữu trí tuệ, từng bước hình thành chuỗi giá trị gắn với đổi mới sáng tạo. Cùng với đó, các hoạt động STEM, Techfest vùng, kết nối hệ sinh thái đổi mới quốc gia cũng đang được thúc đẩy mạnh mẽ.

Những thành quả này cho thấy, chúng tôi không đi sau mà đang chủ động kiến tạo tương lai, đưa khoa học trở thành sức mạnh cạnh tranh mới, đóng góp vào hành trình Việt Nam trở thành quốc gia phát triển vào năm 2045.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn ông về cuộc trò chuyện này!